Αμπελουργός Οινοποιός

Το επάγγελμα του «Αμπελουργού-Οινοποιού» είναι ένα σύνθετο επάγγελμα, καθώς καλύπτει δύο επαγγέλματα, που δυνητικά, αλλά όχι  υποχρεωτικά, δύναται να ασκεί το ίδιο άτομο. Ο αμπελουργός είναι ο ασχολούμενος με την καλλιέργεια της αμπέλου. Η αμπελουργία είναι η  αγροτική εργασία για την παραγωγή σταφυλιών τα οποία στη συνέχεια προωθούνται, αναλόγως της ποικιλίας τους, είτε για βρώση ως επιτραπέζια  σταφύλια ή σταφίδες, είτε για οινοποίηση. Ο οινοποιός είναι εκείνος που επεξεργάζεται τον καρπό της αμπέλου (τα σταφύλια) για την παραγωγή  κρασιού (οινοποίηση). Συνήθως ο οινοποιός είναι και ο ίδιος αμπελουργός, οινοποιεί δηλαδή τα δικά του σταφύλια, συχνά, δε, παραλαμβάνει προς  οινοποίηση σταφύλια άλλων παραγωγών. Το βασικό αντικείμενο της εργασίας του είναι η καλλιέργεια αμπελώνων και η παραγωγή κρασιού υπό  την καθοδήγηση του επιστημονικού προσωπικού (γεωπόνου, οινολόγου) και ειδικότερα:

• Η εφαρμογή καλλιεργητικών φροντίδων της αμπέλου για την παραγωγή σταφυλιών,
• Η εφαρμογή πρακτικών οινοποίησης και κατεργασίας οίνων,
• Η συμμετοχή στις εργασίες διαχείρισης ασφάλειας και ποιότητας.

Συναφές Επαγγελματικό Περίγραμμα (βάσει λίστας ΕΠ του ΕΟΠΠΕΠ):

• «Τεχνικός Αμπελουργίας – Οινοποιίας»

Διασύνδεση με άλλα επαγγέλματα / δραστηριότητες:

Επαγγελματικοί φορείς

Σε εθνικό επίπεδο:

• Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου (ΕΔΟΑΟ)
• Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου (ΣΕΟ) – www.greek-winefederation.gr
• Σύνδεσμος Μικρών Οινοποιών Ελλάδος – ΣΜΟΕ – http://smoe.com.gr/
• Κλαδικός Εθνικός Αγροτικός Συνεταιρισμός Αμπελοοινικών προϊόντων –(Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Αμπελοοινικών Προϊόντων)  -ΚΕΟΣΟΕ – www.keosoe.gr
• Ενώσεις Οινοπαραγωγών – Συνεργατικοί σχηματισμοί
• ΕΝΟΑΒΕ – Ένωση Οινοπαραγωγών Αµπελώνα Βορείου Ελλάδος, «Οίνοι Βορείου Ελλάδος»
• ΕΝΟΑΚΕ – Ένωση Οινοπαραγωγών Αµπελώνα Κεντρικής Ελλάδας
• ΕΝΟΑΑ – Ένωση Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Αττικής
• ΕΝ.Ο.Α.Π – Ένωση Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Πελοποννήσου
• ΕΝΟΑΝΑ- Ένωση Οινοποιών Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου
• Ένωση Οινοπαραγωγών Αµπελώνα Κρήτης
• «Δρόμοι του Κρασιού» όπως έχουν αναπτυχθεί τοπικά στην Ελλάδα για την προώθηση του οινοτουρισμού.

Σε ευρωπαϊκό/διεθνές επίπεδο:

• COPA (European Farmers) – COGECA (European Agri-cooperatives) – www.copa-cogeca.eu
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή Εταιρειών Οίνου – Comité Européen des Entreprises Vin – CEEV – www.ceev.eu
• Διεθνής Οργανισμός για την Άμπελο και τον Οίνο OIV – Organisation Internationale de la vigne et du vin / The International Organisation of  Vine and Wine – www.oiv.int

Ο αμπελοοινικός τομέας, όσον αφορά την πρωτογενή παραγωγή (αμπέλι), αλλά και την μεταποίηση (οίνος), στην Ευρωπαϊκή Ένωση διέπεται  από την πιο πολύπλοκη νομοθεσία από όλα τα αγροτικά προϊόντα. Η εξειδικευμένη νομοθεσία οφείλεται στην ιδιαίτερη υπεραξία που αποκτά ο  οίνος στις συγκεκριμένες περιοχές παραγωγής του σε ολόκληρη την Ευρώπη, συνεπώς και την Ελλάδα, υπεραξία που αντανακλά τους  εδαφοκλιματικούς παράγοντες, τις τεχνικές επεξεργασίας και τις παραδοσιακές παρεμβάσεις αμπελοκαλλιεργητή ή οινοποιού.

H ισχύουσα  νομοθεσία, κοινοτική και εθνική, δίνεται αναλυτικά στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης και Τροφίμων, στους συνδέσμους :

• Για το αμπέλι: Νομοθεσία για το Αμπέλι (minagric.gr)
• Για τον οίνο: Νομοθεσία Οίνου (minagric.gr).

Τυπικές προϋποθέσεις στα πρώτα στάδια της άσκησης του επαγγέλματος είναι:

• Για την έναρξη της δραστηριότητας του αμπελουργού προαπαιτούμενο είναι το αμπέλι να είναι εγγεγραμμένο στο Αμπελουργικό Μητρώο και να μην παραβιάζεται το καθεστώς αδειών φύτευσης. Ως ασκών γεωργική δραστηριότητα, ο αμπελουργός συμμορφώνεται με τις ρυθμίσεις του  Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για τους κατ’επάγγελμα αγρότες.
• Για την έναρξη της δραστηριότητας και των εργασιών του οινοποιού απαραίτητη είναι η άδεια λειτουργίας του οινοποιείου. Για τα οινοποιεία, ως  επαγγελματικά εργαστήρια – μικρές μεταποιητικές μονάδες στον τομέα των τροφίμων, εφαρμόζεται ο βασικός νόμος αδειοδότησης Ν.  3982/2011, όπως ισχύει.
• Για το επάγγελμα του Τεχνικού Αμπελουργίας – Οινοποιίας, ως εργαζόμενου σε αμπελουργική εκμετάλλευση ή οινοποιητική μονάδα, όπως έχει καταγραφεί στο προαναφερθέν Επαγγελματικό Περίγραμμα που έχει πιστοποιηθεί από τον ΕΟΠΠΕΠ, δεν απαιτείται άδεια ασκήσεως του  επαγγέλματος ή εγγραφή σε επαγγελματικό ή συνδικαλιστικό όργανο. Ισχύουν οι διατάξεις που ισχύουν για τους χειριστές τροφίμων  (καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος) του ΕΦΕΤ και απαιτείται το ειδικό βιβλιάριο υγείας για χειριστές τροφίμων και η εκπαίδευση στις  βασικές αρχές ασφάλειας τροφίμων.

Η νομοθεσία για την άσκηση του επαγγέλματος του «Αμπελουργού- Οινοποιού» ρυθμίζει θέματα που αφορούν:

• Αμπελουργικό Μητρώο & Νομοθεσία Οίνου ΥΠΑΑΤ (Οίνοι ΠΟΠ, ΠΓΕ, επισήμανση, ετικέτες)
• Νόμος αδειοδότησης Ν. 3982/2011 (ΦΕΚ Α΄143/17.6.2011) “Aπλοποίηση αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών & μεταποιητικών  δραστηριοτήτων & επιχειρηματικών πάρκων & άλλες διατάξεις“, όπως ισχύει
• Υγιεινή και ασφάλεια στα οινοποιεία: τήρηση πιστοποιημένου συστήματος διαχείρισης υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων σύμφωνα με το  πρότυπο ISO 22000, διαδικασίες επιθεωρήσεων του Τεχνικού Ασφαλείας στα οινοποιεία και εφαρμογή των αρχών ασφάλειας και υγιεινής στην  εργασία.

Οι εξαγωγές οίνων σε ποσότητα αντιστοιχούν στο 11,32% της ελληνικής οινοπαραγωγής του 2018/2019 (283.510 hl έναντι 2.505.400 hl). Οι  εξαγωγές οίνων το 2019 ανήλθαν σε 28.351 τόνους, συνολικής αξίας 79,5 εκ €. Στην Ε.Ε. το 89,67% της αξίας των συνολικών ελληνικών  εξαγωγών αντιστοιχεί κατά σειρά στη Γερμανία, την ελκυστικότερη και ωριμότερη αγορά στην Ε.Ε., και ακολουθούν η Κύπρος, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο,  Βέλγιο, Κάτω Χώρες. Εκτός Ε.Ε., τα ελληνικά κρασιά εξάγονται κυρίως σε ΗΠΑ και Καναδά, που κατέχουν σε αξία το 75,26% των συνολικών  ελληνικών εξαγωγών προς Τρίτες Χώρες, ενώ ακολουθούν η Κίνα, Ελβετία, Αυστραλία, Ιαπωνία και Ρωσία. Η σύνθεση των εξαγωγικών μεγεθών το  2019 αντιστράφηκε σε σχέση με το 2018 ως προς τα συνολικά ποσοστά επίδοσης μεταξύ ΕΕ και Τρίτων Χωρών: οι εξαγωγές προς ΕΕ μειώθηκαν  κατά 16,09% σε ποσότητα και κατά 9,38% σε αξία, ενώ οι συνολικές εξαγωγές σε Τρίτες Χώρες αυξήθηκαν κατά 6,31% σε ποσότητα και 10,72% σε  αξία. Στην αντιστροφή αυτή συνετέλεσε το γεγονός ότι το 2019 σημειώθηκε υποχώρηση αποστολών κρασιών προς Γερμανία και Γαλλία, με  παράλληλη αύξηση προς ΗΠΑ και Καναδά.

Καινοτομία προϊόντος/υπηρεσίας

Νέες ιδέες οινοποίησης έχουν κάνει την εμφάνιση τους τα τελευταία έτη με στόχο την διαφοροποίηση:

• Οινοποίηση σε αμφορέα όπως στην αρχαιότητα, ή καινοτόμα οινοποίηση σε τσιμέντο (οδηγεί σε κρασί με περισσότερα αρώματα φρούτων και  λιγότερο ξύλου)
• Επιλογή για τη ζύμωση μεταξύ εναλλακτικών ζυμομυκήτων που προσδίδουν ποικίλα αρώματα στο κρασί
• Νέοι τύποι και τάσεις, όπως βιολογικοί οίνοι, natural wines, που προβλέπουν καμία ως ελάχιστη παρέμβαση στην οινοποίηση, οίνοι χωρίς  αλκοόλ, κοκ

Μακροπρόθεσμα εναλλακτικές χρήσεις του κρασιού και των ενδιάμεσων προϊόντων μπορούν να αποτελέσουν σημείο καινοτομίας.

Καινοτομία διαδικασίας

Νέες διαδικασίες στους αμπελώνες χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες τάσεις:

• Δραστική μείωση αποδόσεων, που επιτρέπει καλύτερη αξιοποίηση του εδάφους
• «Πράσινος τρύγος», που απαλλάσσει το αμπέλι από το υπερβολικό φορτίο
• Σωστή άρδευση και εδραίωση της ορθής αντίληψης περί ύδατος και αμπέλου, σε αρκετές περιπτώσεις και με μετεωρολογικό σταθμό εντός  αμπελώνων
• Υπόγειο δίκτυο άρδευσης αμπελώνα για πότισμα με αυστηρά επιστημονικά δεδομένα και εμπλουτισμό του εδάφους
• «Φυλλικό τείχος» (ύψος, διαμόρφωση, αναλογία φύλλων σε σχέση με τον καρπό) για αξιοποίηση της ηλιοφάνειας
• Σύγχρονες μονάδες αναλύσεων στα κτήματα
• Νέες ποικιλίες και μελέτη και φύτευση των καταλληλότερων κλώνων κάθε ποικιλίας

Αυξανόμενος σεβασμός στο περιβάλλον, καθώς μεγάλο μέρος των κρασιών προέρχεται από σταφύλι βιολογικής καλλιέργειας, έστω και αν δεν  αναφέρεται στις ετικέτες

Καινοτομία στην οργάνωση/λειτουργία

Καινοτόμοι αμπελώνες αξιοποιούν αμπελουργία ακριβείας, αισθητήρες εδάφους για την μέτρηση της υγρασίας και της φωτεινότητας, ΙοΤ,  εδαφολογικές αναλύσεις και μετεωρολογικούς σταθμούς, ενώ διαδικασίες ψηφιοποίησης επιτρέπουν, μεταξύ των άλλων, και την απαραίτητη  ιχνηλασιμότητα για την επίτευξη της επιθυμητής ποιότητας. Παράλληλα, αναπτύσσονται και εξαπλώνονται οι εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου  για τη διάθεση των κρασιών, ενώ και στις σχέσεις με τους πελάτες επιδιώκονται διαδικασίες πιο βιωματικές, όπως ο Οινοτουρισμός, τα  επισκέψιμα οινοποιεία και η οινογνωσία. Σε επίπεδο οργάνωσης των εργασιών, επίσης, κομβικό ρόλο έχουν τα Συνεργατικά σχήματα και τα  Δίκτυα οινοποιών.

Καινοτομία marketing

Ο τρόπος προώθησης του κρασιού διαφοροποιείται τα τελευταία χρόνια. Ο οινοτουρισμός, εκτός από τον σχεδιασμό του λογοτύπου, της ετικέτας  και του γενικότερου branding του κάθε οινοποιείου, αποτελεί μια πρακτική που συμβάλλει στο marketing του κρασιού, φέρνοντας σε επαφή ένα  ευρύτερο κοινό με τον χώρο του κρασιού, μέσα από την οργάνωση επισκέψεων σε οινοποιεία και διαδρομών σε αμπελώνες. Το κοινό έρχεται,  έτσι, σε επαφή γενικότερα με το branding του αμπελότοπου, ενώ οι γνώσεις του γύρω από το κρασί εμπλουτίζονται μέσω δραστηριοτήτων  οινογευσίας / οινογνωσίας. Οι εκθέσεις κρασιού αποτελούν, επίσης, μία πολύ καλή πρακτική για αυτό, ενώ πολλά οινοποιεία συμμετέχουν με  ετικέτες τους σε διαγωνισμούς κρασιού εντός και εκτός συνόρων, προβάλλοντας τις σχετικές διακρίσεις και βραβεύσεις. Σε ισχυρό εργαλείο  προώθησης αναδεικνύεται, φυσικά, και το διαδικτυακό μάρκετινγκ κρασιού, ενώ σε επίπεδο παράλληλων δράσεων αξίζει να αναφερθεί η  υποστήριξη τάσεων λελογισμένης χρήσης κρασιού (wine in moderation), η προβολή των οφελών του κρασιού για την υγεία, καθώς και η έμφαση  σε μια βιώσιμη – αειφόρο οινοπαραγωγή.